Τι είναι η παιγνιοθεραπεία; Πρόκειται για μια θεραπευτική προσέγγιση η οποία βασίζεται στην κοινή γνώση οτι το παιχνίδι είναι το φυσικό μέσο έκφρασης των παιδιών. Το παιδί χρησιμοποιεί το παιχνίδι για να εκφράσει και επεξεργαστεί τα συναισθήματα και τα προβλήματά του όπως ένας ενήλικας χρησιμοποιεί το λόγο στην ατομική του ψυχοθεραπεία. Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να είναι κατευθυντική: η θεραπεύτρια αναλαμβάνει την ευθύνη για καθοδήγηση και ερμηνεία, ή μπορεί να είναι μη κατευθυντική: η θεραπεύτρια επιτρέπει στο παιδί να αναλάβει την ευθύνη και την καθοδήγηση της δικής του διαδικασίας.

Η προσωποκεντρική παιγνιοθεραπεία είναι μη κατευθυντική. Βασίζεται στη θεωρία προσωπικότητας και θεραπείας του Carl Rogers, της οποίας η βασική πίστη και φιλοσοφία είναι ότι μέσα σε κάθε ζωντανό οργανισμό υπάρχει μια παντοδύναμη τάση για επιβίωση, διαφοροποίηση, ανάπτυξη, ωρίμανση και ανεξαρτητοποίηση. Η τάση αυτή εργάζεται αδιάκοπα για την πραγμάτωση του οργανισμού αλλά χρειάζεται το “κατάλληλο έδαφος” για να “ευδοκιμήσει”. Όπως ένα φυτό χρειάζεται ήλιο, βροχή και πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά χώμα για να αναπτυχθεί στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων του, έτσι και ένα πρόσωπο χρειάζεται να νιώθει ότι μπορεί να είναι ο εαυτός του, ότι και αν σημαίνει αυτό την κάθε δεδομένη στιγμή, ότι ο εαυτός αυτός γίνεται κατανοητός και αποδεκτός χωρίς όρους από τους άλλους και τον ίδιο, καθώς και ότι η ύπαρξή του είναι άξια σεβασμού. Όσο πιο κοντά στο ιδανικό είναι οι συνθήκες γύρω του, τόσο περισσότερο απελευθερώνεται η τάση πραγμάτωσής του και τόσο περισσότερο οδηγείται στην εκπλήρωση του δυναμικού του. Όταν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές, τότε η τάση πραγμάτωσης θα βρει άλλους, πιο «υπόγειους» τρόπους να προσπαθήσει να εκπληρώσει το δυναμικό του εαυτού. Όπως ακριβώς ένα δέντρο κάποιες φορές αναγκάζεται να στραβώσει τον κορμό του για να στρέψει τα κλαδιά και τα φύλλα του προς το φως του ήλιου όπου και αν αυτό βρίσκεται, έτσι κι ένας άνθρωπος αναγκάζεται να στρεβλώσει την οπτική και τη συμπεριφορά του για να μπορέσει να επιβιώσει και να αναπτυχθεί σε έναν εχθρικό κόσμο.

Τα παιδιά αγωνίζονται να είναι ξεχωριστά πρόσωπα μέσα στο περιβάλλον που ζουν και μεγαλώνουν. Αν δεν καταφέρουν να το πετύχουν με ένα νόμιμο τρόπο, θα βρουν εναλλακτικές λύσεις. Ένα παιδί που έχει κρίσεις οργής, που πειράζει σκόπιμα και ενοχλητικά τους γύρω του, που μουτρώνει, είναι αποτραβηγμένο και χάνεται στις ονειροπολήσεις του, μπλέκεται σε καβγάδες, προσπαθεί να σοκάρει τους γύρω του με τη συμπεριφορά του είναι ένα παιδί που υπερασπίζεται κάθε στιγμή το δικαίωμά του να είναι ένα μοναδικό πρόσωπο σε αυτό τον κόσμο.

Η προσωποκεντρική παιγνιοθεραπεία, σύμφωνα με την Virginia Axline (2002), είναι η ευκαιρία που προσφέρεται σε ένα παιδί να βιώσει την ανάπτυξη κάτω από τις πιο ιδανικές συνθήκες. Μέσα στην ασφάλεια του δωματίου παιγνιοθεραπείας, το παιδί είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο. Αυτό έχει τον έλεγχο της κατάστασης και του εαυτού του. Κανένας δεν του λέει τι να κάνει, δεν το κριτικάρει, δεν του γκρινιάζει, δεν του προτείνει λύσεις ή το σπρώχνει προς μια κατεύθυνση, δεν εισβάλει στον προσωπικό του χώρο. Το παιδί βρίσκεται στο δικό του κόσμο όπου μπορεί να πει οτιδήποτε θελήσει ή και να μη μιλήσει, να παίξει με τα παιχνίδια με όποιο τρόπο αποφασίσει ή να μην τα αγγίξει καν, να εκφράσει οποιοδήποτε συναίσθημα αναδυθεί ή να παραμείνει παγερά ανέκφραστο, και παρόλα αυτά αλλά και για όλα αυτά, να γίνει απόλυτα αποδεκτό.

Είναι μια μοναδική εμπειρία για ένα παιδί να ανακαλύπτει ότι σε αυτό τον ιδιαίτερο χώρο μαζί με αυτόν τον παράξενο ενήλικα, ξαφνικά εξαφανίζονται οι εντολές, οι επιπλήξεις, οι περιορισμοί(όχι όμως τα όρια), οι αποδοκιμασίες και αντικαθίστανται από την αποδοχή χωρίς όρους και την άδεια να είναι ο εαυτός του. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, συχνά αναδύονται ποικίλα συναισθήματα και το παιδί τα κοιτά κατά πρόσωπο, μαθαίνει να τα ελέγχει ή αποφασίζει να τα εγκαταλείψει. Σιγά σιγά ανακαλύπτει την προσωπική του δύναμη και την δυνατότητα να σκέφτεται για τον εαυτό του, να παίρνει τις δικές του αποφάσεις και να μεγαλώνει ψυχολογικά.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά όμως μιας προσωποκεντρικής παιγνιοθεραπεύτριας; Σύμφωνα με την Axline (2002), αυτό που κάνει τη διαφορά επάνω της είναι η στάση της απέναντι στο παιδί. Η στάση αυτή χαρακτηρίζεται από εγρήγορση, ευαισθησία και μια συνεχή αναγνώριση αυτών που το παιδί κάνει ή λέει. Μια ιδανική παιγνιοθεραπεύτρια είναι γεμάτη κατανόηση, με γνήσιο ενδιαφέρον για το παιδί, επιτρέπει και αποδέχεται διαρκώς. Σέβεται το παιδί γιατί πιστεύει βαθιά στην εγγενή τάση πραγμάτωσής του, γιατί εμπιστεύεται ότι είναι άξιο της ευθύνης του εαυτού του ανάλογα με το ηλικιακό του στάδιο. Γι’ αυτό και του συμπεριφέρεται με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα. Δεν κάνει πράγματα για εκείνο, υποδηλώνοντας έλλειψη εμπιστοσύνης ότι μπορεί να τα καταφέρει μόνο του. Ποτέ δεν γελά με αυτό. Μαζί με αυτό, ναι, αλλά όχι με αυτό. Η στάση αυτή χρειάζεται να γίνει κομμάτι της προσωπικότητας της θεραπεύτριας. Ένας τρόπος ύπαρξης για την ίδια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Axline, V. M. (2002). Play Therapy (2^nd ed). Philadelphia: Churchill Livingstone.

Γράφει η Κατερίνα Τσομή