H Προσωποκεντρική & Βιωματική Προσέγγιση στη Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία

Είμαι πεπεισμένος πως η διαδικασία του ευ ζην δεν είναι μια ζωή για τους λιγόψυχους. Σημαίνει να απλώνεσαι και να αναπτύσσεσαι έτσι, ώστε να γίνεσαι όλο και περισσότερο οι δυνατότητές σου. Σημαίνει τη γενναιότητα να είσαι. Σημαίνει να ρίχνεσαι ολοκληρωτικά στο ρεύμα της ζωής. Kι ωστόσο, το πιο συναρπαστικό πράγμα όσον αφορά τα ανθρώπινα όντα είναι πως όταν το άτομο είναι εσωτερικά ελεύθερο, επιλέγει ως ευ ζην τη διαδικασία αυτή του γίγνεσθαι

— Carl Rogers, (2006), To γίγνεσθαι του προσώπου, (σ. 187)

Το θεωρητικό μοντέλο

Το ολιστικό θεωρητικό μοντέλο του C.Rogers (1902-1987) εκφράζει την βασική πεποίθηση της ανθρωπιστικής ψυχολογίας ότι τα ανθρώπινα ζουν συνειδητά, με ελεύθερη βούληση και στόχους. Η προσωποκεντρική θεραπευτική πρακτική εντάσσεται στην ανθρωπιστική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία, η οποία προέρχεται από αυτή την εικόνα του ανθρώπινου όντος, όπως την δημιούργησε, την εφάρμοσε κι όπως εν τέλει επηρέασε όλη την σύγχρονη ψυχοθεραπεία, ο Carl Rogers. Εκτός από την πληθώρα των δημοσιεύσεων που πραγματοποίησε, ο Rogers παρουσίασε ολοκληρωμένα την προσωποκεντρική προσέγγιση τόσο στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στο κοινό στα δύο κλασσικά βιβλία του, που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά: Rogers, R. (2006α), Ένας τρόπος να υπάρχουμε και Rogers, R. (2006β), To γίγνεσθαι του προσώπου.

Με αυτή την εικόνα ταιριάζει η έμφαση στις ελληνικές ρίζες της φιλοσοφίας της προσωποκεντρικής προσέγγισης, η οποία επισημαίνει την αισθητική διάσταση της Ροτζεριανής θεώρησης της ζωής ως «τέχνης του βίου», καθώς και την αναγνώριση του «προσώπου» ως αισθητικού υποκειμένου, με την υποστήριξη της φαινομενολογικής μεθόδου και της υπαρξιστικής επιρροής. Ιδέες προσωκρατικών και κλασσικών ελλήνων φιλοσόφων, όπως του Ηράκλειτου, του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, αλλά και των ελληνιστικών στοχαστών, όπως του Πλωτίνου συνδυάζονται με το πρόσωπο στην ελληνική παράδοση του ορθόδοξου Βυζαντίο.

Θεωρία θεραπείας

Αυτή την εικόνα του προσώπου επιθυμεί να ανιχνεύσει ο Rogers ως ερευνητής υποθέσεων στο περιβάλλον. Αναδημιουργώντας ένα αναπτυξιακό και κατ’επέκταση θεραπευτικό περιβάλλον, το οποίο συμβάλλει στην εμφάνιση του προσώπου, με την παρουσία και την καλλιέργεια των απαραίτητων και αναγκαίων θεραπευτικών συνθηκών: επαφή, συμβατότητα, άνευ όρων αποδοχή και σεβασμό, ενσυναισθητική κατανόηση από τον σύμβουλο και τον ψυχοθεραπευτή προς τον πελάτη και, παράλληλα, αντίληψη του πελάτη και επικοινωνία αυτών των συνθηκών μέσα σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης.

Θεωρία προσωπικότητας

Πώς και γιατί αναπτύσσεται το πρόσωπο; Σε κάθε ανθρώπινο ον, υπάρχει μια φυσική ροή προς την περιπλοκότητα και την ολοκλήρωση, η τάση πραγμάτωσης η οποία διακρίνεται σε όλους τους οργανισμούς ως φυσική ροή κίνησης προς την εκπλήρωση των ενγενών δυνατοτήτων του. Μαζί με την τάση πραγμάτωσης συνυπάρχει στο σύμπαν η διαμορφωτική τάση. Σε αντιδιαστολή όμως με την τάση πραγμάτωσης εμφανιζεται η τάση αυτο-πραγμάτωσης ως πραγμάτωση της αντίληψης του εαυτού και αυτή η σύγκρουση αποτελεί την αρχή της ψυχολογικής δυσπροσαρμοστικότητας.

Η ψυχολογική δυσπροσαρμοστικότητα

Γενιόμαστε με ένα οργανικό αξιολογητικό σύστημα το οποίο αξιολογεί θετικά εραθίσματα και ανάγκες μας αλλά σιγά σιγά αυτό το σύστημα έρχεται σε επαφή με τις αξιολογήσεις των άλλων που μπορεί να διαφέρουν από τις δικές μας. Ενδοβάλλοντας αυτές τις εξωτερικές αξιολογήσεις ταραζόμαστε και αναπτύσσονται οι μηχανισμοί άμυνας της διαστρέβλωσης και της άρνησης εμποδίζοντας την πορεία μας προς το πλήρως λειτουργικό πρόσωπο. Ο οργανικός εαυτός, ο υπό όρους εαυτός και ο ιδεατός εαυτός αποξενώνονται από την εμπειρία. Ο εαυτός διαμεσολαβείται από τους όρους αξίας και βρίσκεται σε απόσταση από το πρόσωπο. Σε αυτή την περίπτωση αναπτύσσεται η ψυχολογική δυσπροσαρμοστικότητα και εν τέλει η ψυχοπαθολογία.

Ατομική και Ομαδική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία

Συχνά, η τάση πραγμάτωσης έρχεται σε αντιπαράθεση με την κοινωνική πλευρά του ανθρώπου. Η κοινωνική διαμεσολάβηση ως ενδιάμεσος χώρος διαλεκτικής επιτρέπει την συνάντηση του ατομικού και κοινωνικού χώρου και αναδομεί την συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία όχι μόνο στην θεραπευτική σχέση αλλά και στις ομάδες συνάντησης, οι οποίες αποτελούν για την προσωποκεντρική προσέγγιση, τον τόπο όπου το άτομο μέσα από την αληθινή, ενσυναισθητική και αποδεκτική του επαφή με τους άλλους αναγνωρίζεται και γίνεται πρόσωπο.

Εποπτεία

Η προσωποκεντρική εποπτεία ακολουθεί την τάση πραγμάτωσης του συμβούλου, του ψυχοθεραπευτή και του πελάτη ενισχύοντας υποστηρίζοντας τον σύμβουλο και τον ψυχοθεραπευτή μέσα σε μία σχέση ενηλίκων, παράλληλη της θεραπευτικής σχέσης. Ένα από τα εργαλεία της είναι η αναπτυξιακή ατζέντα του συμβούλου και ψυχοθεραπευτή με την χαρτογράφηση της προσωπικής ανάπτυξης του. Η ηθική πρακτική ορίζεται από την διπλή υπευθυνότητα του επόπτη ως προς τον εποπτευόμενο και ως προς το επάγγελμα.

Φυλές

Κλασσικός είναι ο διαχωρισμός της Προσωποκεντρικής Ψυχοθεραπείας στις εξής φυλές:

α) Κλασσική πελατοκεντρική ψυχοθεραπεία

β) Ψυχοθεραπεία προσανατολισμένη στην διαδικασία εστίασης (Focusing)

γ) Συγκινησιακά Εστιασμένη Θεραπεία (EFT)

δ) Συνθετική προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία,

ε) Υπαρξιακή προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία και

στ) Βιωματική προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία. Σε αυτές τις φυλές, προστίθενται πλέον, το Person-Centered Expressive Arts της Natalie Rogers (1993) και το Pluralistic Counselling & Psychotherapy των Cooper & McLeod (2011).

Εξελίξεις

Η σχεσιακή δυναμική αποτελεί την πιο σοβαρή εξέλιξη της προσωποκεντρικής συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας με τις έννοιες του «σχεσιακού βάθους» των Mearns & Cooper (2005) και της «αμοιβαιότητας» του Μurphy (2012) να κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος στην προσωποκεντρική κοινότητα. Οι πιο σύγχρονες ηθικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και πολιτικές διαστάσεις, της προσωποκεντρικής προσέγγισης εκφράζονται δια μέσου νέων μορφών και εφαρμογών. Η πολιτικοποίηση, η διαφορετικότητα, το φύλο και η εξουσία, η μαθητοκεντρική συνισταμένη, η συνάφεια με την θετικότητα και την θετική ψυχολογία αντιπροσωπεύουν κάποιες από αυτές.

Στην πραγματικότητα, καθένας μας είναι από μόνος του ένα νησί και μπορεί να χτίσει γέφυρες με άλλα νησιά μόνο εάν, αρχικά, είναι διατεθειμένος να είναι ο εαυτός του. Θεωρώ λοιπόν πως όταν μπορώ να δεχθώ έναν άλλο άνθρωπο, πράγμα που σημαίνει να δεχθώ τα συναισθήματά του, τις στάσεις και τα πιστεύω του ως ένα αληθινό και ζωτικό κομμάτι του εαυτού του, τότε τον βοηθάω να γίνει «πρόσωπο», κι αυτό έχει μεγάλη αξία

— Carl Rogers, (2006), To γίγνεσθαι του προσώπου, (σ. 39)

Γράφει η Mαρία Κεφαλοπούλου Ph.D.

Πηγή: Κεφαλοπούλου Μ., (2018), Η προσωποκεντρική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία, στο Ασημάκης Π. (επ), Σύγχρονες ψυχοθεραπείες στην Ελλάδα (σσ.163-177). Αθήνα: εκδ. Ασημάκης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Ιωσηφίδη Π., και Ιωσηφίδης Ι. (2002), Η προσωποκεντρική προσέγγιση του C.Rogers στο Ποταμιάνος Γ.Α. και Συνεργάτες (εκδ), Θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική (σσ.197-245). Αθήνα: Ελληνικά γράμματα

 

Κεφαλοπούλου, Μ. Η τέχνη του βίου και η αισθητική του προσώπου. Οι φιλοσοφικές ρίζες της προσωποκεντρικής προσέγγισης στην αρχαία Ελλάδα, στο Κατσαούνη, Κηπιώτη, Δελλαπόρτα (εκδ) Προσωποκεντρική Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία Σήμερα: Δiαδρομή και προκλήσεις., (σ. 277-286). Αθήνα: Koντύλι

Cooper M., & McLeod J., (2011), Pluralistic Counselling and Psychotherapy, London: Sage

 

Mearns, D., & Cooper, M. (2005). Working at relational depth in counselling and psychotherapy. London, England: Sage

Μέρυ, T., 2004, Πρόσκληση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση, Aθήνα: Καστανιώτης

Murphy, D., Cramer, D., & Joseph, S. (2012). Mutuality in person-centered therapy: A new agenda for research and practice. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 12 (2), 109-123

Rogers, R. (2006α), Ένας τρόπος να υπάρχουμε, Aθήνα: Ερευνητές

Rogers, R. (2006β), To γίγνεσθαι του προσώπου, Aθήνα: Ερευνητές

 

Rogers, N. (1993), The Creative Connection: Expressive Arts as Healing., Palo Alto CA. : Science and Behavior Books